ေဆးဖက္ဝင္လွေသာအပင္ (သို ့) ကညႊတ္ပင္အေျကာင္း

ကၫႊတ္
~~~~~

Asparagus officinalis L.
Family : Asparagaceae
Common names : Asparagus, or garden asparagus, folk name sparrow grass,

ကညႊတ္ကုိ ေပါေပါမ်ားမ်ားစားဖူးတာကေတာ့ မုံရြာ ေရာက္မွပါ ။ ေက်ာက္ကာ ေရႊဂူနီ ဘုရားသြားတဲ့ ကားလမ္းနေဘးမွာ ရြာထြက္ျခံထြက္ အသီးအႏွံေလးေတြေရာင္းတဲ့ ဆုိင္ေလးေတြရွိတယ္။ မုံရြာကထြက္တဲ့ ကညႊတ္အစည္းေလးေတြလည္း ရသလုိ ခရမ္းသီးေျခာက္ လက္ပံေခါင္းေျခာက္ ေျပာင္းဖူး ခရမ္း ခရမ္းခ်ဥ္သီးေတြလည္းရႏုိင္တယ္။ တစည္းမွ ၁၀၀၀ က်ပ္မုိ႔ ၀ယ္စားရတာ တန္တယ္ ၊ အ႐ုိးအတုတ္မ်ဳိးက စားလုိ႔ ပုိေကာင္းတယ္၊

ကညႊတ္ပင္ကုိ ယခင္က Family Liliaceae ထဲမွာဘဲထည့္ထားတာပါ၊ ေနာက္ပုိင္း မွာ genus characters ေၾကာင့္ Family Asparagaceae ထဲမွာ ထည့္သြင္းခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္ ၊ Asparagus ဆုိတဲ့အမည္ဟာ ဂရိဘာသာစကားasparagosကေနဆင္းသက္လာျဖစ္ၿပီး အဓိပၸါယ္က sprout or shoot “အတက္ အစုိ႕”ျဖစ္ပါတယ္။ species name ျဖစ္ေသာ officinalis ကေတာ့ latin စကားစုျဖစ္ျပီး “of the dispensary” လုိ႕ အဓိပၸါယ္ရေစပါတယ္၊ ဒါကုိ ရည္ညႊန္းေျပာရလွ်င္ “medicinal properties of the plant” ေဆးဖက္၀င္ေသာ အပင္ရဲ့ ဂုဏ္သတၱိ ျဖစ္လုိ႕ေနပါတယ္။ အပင္ အမည္ကုိက ေဆးဖက္၀င္ေသာ အကုိင္းႏုလုိ႔ ေျပာရရင္ လြန္မယ္မထင္ပါဘူး။

သူ႕ဟာ ထင္ရွားလွေသာအပင္တပင္ျဖစ္လုိ႕ common names ေတြကလည္း မ်ားျပားလွပါတယ္၊ ထင္ရွားလွတဲ့ အမည္ေတြကေတာ့ garden asparagus, wild asparagus, asparagus (English); asperge (French); espargo (Portuguese); espárrago, esparraguera (Spanish); oranda-kiji-kakushi (Japanese); Spargel (German) တုိ႕ျဖစ္ၾကပါတယ္။

အိမ္မွာ အလွစုိက္ “ရွဥ္႔မတက္” ကလည္း ကညႊတ္အႏြယ္ပါဘဲ၊ Asparagus officinalis ရဲ႕ မူရင္းေဒသက Europe, Northern Africa နဲ႔ West Asia ကပါ၊ အခုေတာ့ ေနရာအႏွံ ့ စုိက္ပ်ဳိးလုိ႔ေနၾကဘီ၊

ကၫႊတ္ပင္ရဲ႕ Taxonomic description ေလးကုိ ေလ့လာၾကည့္ရေအာင္.. ကညႊတ္ပင္ဆုိတာ ႏွစ္ရွည္ခံပင္ေပ်ာ့ တမ်ဳိးပါ အပင္အျမင့္က ေပ ၃ ေပကေန ၅ ေပ ေလာက္အထိျမင့္ႏုိင္ပါတယ္။ တုတ္ခုိင္ေသာ ပင္စည္ရွိျပီး အလြန္ကုိင္းျဖာ ေသာ သေဘာ ရွိပါတယ္။

Cladode ထူးျခားေသာပင္စည္



အရြက္ကေလးေတြက အရမ္းေသးငယ္ေသာ အေၾကးခြံပုံစံ အရြက္ငယ္ေလးမ်ားသာျဖစ္ၿပီး ေသျခာၾကည့္မွသာ ျမင္ၾကရမွာပါ၊ အပ္ေျခာင္းပုံစံ အစိမ္းေရာင္ အဂၤါေလးေတြကုိ အမ်ားစုက အရြက္လုိ႕ ထင္ႀကမွာပါ၊ တကယ္ေတာ့ အဲဒီ အစိမ္းေရာင္ အဂၤါေလးေတြက အရြက္မဟုတ္ဘဲ ထူးကဲေနေသာ ဆစ္ၾကားထီးထီး ရြက္ေယာင္ ပင္စည္ေလးမ်ားသာျဖစ္ႀကတယ္၊ ရုကၡအေခၚ ကလပ္ဒုတ္ Cladode လုိ႔ေခၚပါတယ္။ တကၠသုိလ္၀င္တန္း Biology textထဲမွာ Modified stems ထူးကဲေသာပင္စည္အေနနဲ႔ သင္ၾကရမွာပါ။ အစာခ်က္လုပ္ေနေသာ အစိမ္းေရာင္ ထူးကဲပင္စည္ေလးေတြလုိ႔လည္း သတ္မွတ္ႏုိင္ပါတယ္၊ အဲဒီ Cladodes ေလးေတြက အဆစ္တခုတုိင္းကေန ၄ ခုကေန ၁၅ ခု အထိ ျဖာထြက္ေနပုံက ႏွင္းဆီပုံစံလုိ႕ေတာင္ထင္ရမွာပါ၊ အဲဒီပုံစံက အိမ္မွာ အလွစုိက္တဲ့ မ်ဳိးစုပါတူေနတဲ့ Asparagus racemosus ရွည့္မတက္ ပင္နဲ႔ တပုံစံထဲပါဘဲ၊

ရွဥ္႔ ေတာင္တက္မရႏုိင္တာမုိ႔ ဒီအမည္ေပးတာျဖစ္မယ္လုိ႔ ယူဆႏုိင္ပါတယ္။ အျမစ္ က မူျခားအျမစ္ျဖစ္ျပီး Fasciculated အစုလုိက္ ထြက္ၾကပါတယ္။ ပန္းပြင့္ေလးေတြက ပုံမွာအတုိင္း ေခါင္းေလာင္းပုံေလးေတြပါ ၊ အျဖဴေရာင္ ကေန အ၀ါေရာင္သန္းၾကပါတယ္။ ပြင့္ဖတ္ ပြင့္ခ်ပ္ ခြဲျခားမရေသာ ပြင့္ရြက္ tepals ၆ ခုပါ၀င္ေနပါတယ္ အားလုံးကကြာေပမဲ့ အေျခမွာဆက္လုိ႔ေနၾကတယ္၊ ဝတ္ဆံဖုိကလည္း ၆ ခုပါၿပီး အတြင္းမွာေနပါတယ္၊ အေစ့အိမ္ေလးကအျမင့္အဂၤါျဖစ္ပါတယ္ အေစ့အိမ္ခန္း ၃ ခန္းပါၿပီး တခန္းစီမွာအေစ့ေလာင္း၂ေစ့စီပါၾကတယ္၊ အမ်ားစုက အဖုိပင္ သပ္သပ္ အမပင္သပ္သပ္ ျဖစ္ေသာ ၂ ပင္ေပါင္းလိင္စုံၾကေသာ dioecious types ျဖစ္ၾကေပမဲ့ တခါတရံ လိင္စုံပန္းမ်ားလည္း ေတြ႕ရတတ္ပါေသးတယ္။ အသီးကေတာ့ 1 cm သာသာရွိေသာ့ လုံ၀န္းေနေသာ ဘယ္ရီသီးျဖစ္ခါ ရင့္မွည့္ရင္ အနီေရာင္ ျဖစ္လုိ့ေနပါတယ္။ လူသားမ်ား စားရင္ေတာ့ အဆိပ္ရွိပါတယ္။

အသုံးဝင္လွေသာအပင္



လြန္ခဲ့ေသာ 20000BC ကတဲက အီဂ်စ္လူမ်ဳိးေတြက ကၫႊတ္ကုိ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ Vegetable အေနနဲ့ေရာ ေဆးဝါး medicine အေနနဲ့စားခဲ့ၾကတယ္လုိ႕သမုိင္းေျကာင္းရွိခဲ့တယ္၊ သူ႕မွာႏုညံ့ေသာအရသာနဲ႔ diruetic ေခၚ ဆီးရႊင္ေသာ သတၱိ႐ွိလုိ႔စားခဲ့ၾကတယ္။ ဂရိ ေရာမ လူမ်ဳိးေတြကဆုိရင္ လတ္လတ္ဆပ္ဆပ္ လည္းစားျကသလုိ ေဆာင္းရာသီစားဖုိ႔ ကၫႊတ္ေတြကုိ ျကာ႐ွည္ခံ ေအာင္ အံေျခာက္လုပ္ၿပီးစားၾကတယ္၊ သူ႕ကုိ Syria, Spain, England, Germany, France အျပင္ United State အထိ စားသုံးခဲ့ၾကပါတယ္။

ကၫႊတ္ဆုိတာ

တကယ္ေတာ႔ ကညႊတ္ဆုိတာ ႏုနယ္လွေသာ အရြက္ပါေသာ အကုိင္း shoots ေလးသာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအကုိင္းေလးေတြကလည္း အခ်ိန္တုိ အတြင္းမွာ ရင့္မာျပီး သြားတတ္တာမုိ႕ ခူးဆြတ္ခ်ိန္က အေရးႀကီးလွပါတယ္၊ ကညႊတ္ဖူးေလးေတြမွာ ေရဓါတ္ ၉၃% ခန္႔ပါ၀င္ျပီး ဆုိဒီယံ နဲ႔ ကယ္လုိရီပါ၀င္မွဳ အလြန္နဲပါတယ္၊ သူ႕ထဲမွာ ကယ္လစီယံ ၊ မဂနီစီယံ၊ ဇင့္ နဲ႕ Vitamin B 6 တုိ႕ အဓိကပါ၀င္ၾကတယ္၊ ဒါ့အျပင္ dietary fibre မ်ားလည္းပါ၀င္ပါေသးတယ္။ ခႏၶာကုိယ္ အတြက္ အေရးပါလွတဲ့ protein, beta-carotene, vitamin C, vitamin E, vitamin K, thiamin, riboflavin, rutin, niacin, folic acid, iron, phosphorus, potassium, copper, manganese , selenium တုိ႕လည္း ပါ၀င္ေနျပန္ေသးတယ္၊ အထူးျခားဆုံးကေတာ့ ကညႊတ္ထဲမွာ chromium mineralsပါ၀င္ေနတာပါဘဲ ၊ သူက အင္ဆူလင္ ျဒပ္ေပါင္းစြမ္းရည္ကုိ ျမွင့္တင္ေပးေစႏုိင္သာ trace mineral တခုျဖစ္လုိ႕ျဖစ္ပါတယ္၊ အင္ဆူလင္ ဆုိတာ ေသြးထဲက သၾကားပါ၀င္မွဳကုိ ထိမ္းညွိႏုိင္တာမုိ႕ အခု minerals ပါ၀င္ေနတာကေတာ့ အလြန္ထူးျခားတယ္လုိ႔ ဆုိႏုိင္ပါတယ္၊ ဒီအခ်က္ဟာ “ဆီးခ်ဳိသမား"ေတြအတြက္အရမ္းအေရးႀကီးလွပါတယ္။ အခ်ဳိ႕ပညာရွင္မ်ားကဆီးခ်ဳိေ၀ဒနာ႐ွင္မ်ားအတြက္ ကၫႊတ္ဟာ ေနာက္ဆုံးလက္နက္လုိ႔ေတာင္ဆုိထားပါတယ္၊

အခုအခါမွာေတာ့ ကၫႊတ္ကုိ ကမၻာေနရာအႏွံ႕ နည္းလမ္းမ်ဳိးစံုနဲ႔စားၾကသလုိ appetizer ႏႈတ္ၿမိန္ေစေသာ အစာအေနနဲ႔မက္မက္ေမာေမာစားေနၾကတယ္၊ ကညႊတ္ ပင္စည္မွာ "antioxidants" ဂုဏ္သတၱိ႐ွိေနတယ္၊ အခ်ဳိ႕လည္း ကင္ဆာေပ်ာက္တယ္ဆုိၿပီးစားၾကတယ္၊ ကုိယ့္အယူအဆနဲ႔ကုိယ္စားၾကတာေပါ့၊ သုေတသနမ်ားအရ ကၫႊတ္မွာ ပုိတက္စီယံမ်ားစြာပါေနတယ္ ဒီအခ်က္က ခႏၶာကုိယ္ကေန ကယ္လစီယံဆုံး႐ႈံးမႈကုိေရာနဲေစတယ္လုိ႔ဆုိထားတယ္၊ ဒါ့အျပင္ အစိမ္းေရာင္ ကၫႊတ္မွာ vitamin C ပါေနေသးတယ္ Vitamin C က collagin ကုိ ထုတ္ေပးသလုိ ထိမ္းသိမ္းေပးတယ္၊ collagin ဆုိတာကလည္း ခႏၶာကုိယ္ရဲ႕တြယ္ဆက္ တစ္သ်ဴးေတြအတြက္မ႐ွိမျဖစ္အေရးပါတယ္ေလ၊ အခ်ဳိ႕ ကၫႊတ္ကစားၿပီးရင္ ဆီးက အနံ႔ထြက္တာမုိ႔ သေဘာမေတြ႕ၾကပါဘူး၊ "Asparagus" ႏွလုံးေရာဂါသမား အသက္ႀကီးလုိ႔မွတ္ဥာဏ္အားနဲသူေတြစားသုံးသင့္တယ္၊ ကညႊတ္ကုိစားရင္ fibre ပါတာမုိ့ ၀မ္းမခ်ုဳပ္ဖူး၊ ေနာက္ျပီး laxative ၀မ္းေပ်ာ့ေပ်ာ့သြားေစတယ္..

ေဆးဖက္ဝင္လွေသာအပင္



လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာကတည္းက ကညႊတ္ကုိ ေဆး၀င္ပင္အေနနဲ႕သုံးခဲ့ၾကတယ္၊ ဂရိသမားေတာ္ Dioscorides က ကညႊတ္အျမစ္က ထုတ္ယူထားတဲ့ extracts ဟာ ဆီးနဲ႕ ေက်ာက္ကပ္ ဆုိင္ရာ ေရာဂါမ်ား၊ တင္ေၾကာေလွ်ာက္နာ၊ အသဲေရာင္ အသား၀ါေရာဂါမ်ား ကုသႏုိင္ေၾကာင္း တင္ျပခဲ့တယ္။ ယေန႔ကာလမွာေတာ့ ကညႊတ္ဟာ strong diuretic ဆီး၇ႊင္ေဆးအေနနဲ႔ ထင္ရွားလာသလုိ၊ ဆီးလမ္းေၾကာင္းဆုိင္ရာ ျပသနာ ေရာဂါမ်ား ကုသရာမွာ အသုံးျပဳလာေနျပီျဖစ္ပါတယ္ ၊ အထူးသျဖင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ဆီးအိတ္ေရာင္နာ ကုသရာမွာ အလြန္ထိေရာက္ေစပါတယ္၊ ထုိ႔ျပင္ အဆစ္အျမစ္ေယာင္ရမ္းျခင္း၊ ၀မ္းေပ်ာ့ေပ်ာ့သြားေစျခင္း၊ sedative ၊ ရုိးဆစ္နာ၊ အဆုပ္နာေရာဂါ။ ေခ်ာင္းဆိုးေသြးပါ ေရာဂါ မ်ားကုသရာမွာ လည္း ထိေရာက္ေစတယ္လုိ႕မွတ္တမ္းမ်ားမွာ ဖတ္ရပါတယ္၊

ကညႊတ္မွာ glutathione နဲ႕ စြမ္းရည္ျမင့္မားလွေသာ Antioxidant တုိ႕ပါ၀င္ၾကတယ္၊သူတုိ႕ဟာ ခႏၶာကုိယ္ရဲ့ ကုိယ္ခံစြမ္းအားကုိ ျမွင့္တင္ေပးႏုိင္ၾကတယ္။ ထုိ႔ျပင္ ေရာင္ရမ္းနာျခင္း inflammation ကုိ ေလ်ာ့က်ေစရုံသာမက အသဲ၏ က်မ္းမာေရးကုိ ထိမ္းသိမ္းႏုိင္ေသာ သတၱိကုိလည္း ပုိင္ဆုိင္ပါတယ္။

ေရးရမယ္ဆုိရင္ ကၫႊတ္အသုံးဝင္ပုံေတြကေရးမကုန္ပါဘူး၊ ေဆးဖက္လည္းဝင္ အရသာလည္း႐ွိတဲ့ ကၫႊတ္ပင္ေလးေတြပါ၊ ကၫႊတ္အေၾကာင္းေျပာရင္ ကၫႊတ္ကုိသီးသန္႔စုိက္ပ်ဳိးေနတဲ့ ဆရာႀကီး ဦးေမာင္ေမာင္ ကုိ ေျပးျမင္မိတယ္၊ စုိက္ပ်ဳိးပုံ က်ေနာ္မသိပါဘူး၊ ဆရာႀကီးရဲ႕ျခံက ေက်ာက္ကာေရႊကူနီ လမ္းမွာ႐ွိၿပီး ကၫႊတ္ပင္ေတြျဖစ္ထြန္းေအာင္ျမင္လုိ႔ေနတယ္၊ ဆရာႀကီးရဲ႕ facebook မွာ ျပည့္ျပည့္စုံစုံဖတ္ရတယ္၊ တေခါက္ေတာ့ အလည္သြားရမွာပါ၊ အညာကုိေရာက္တုံးစားရတာမုိ႔ ရပ္ေဝးက မိတ္ေဆြမ်ားကုိ သတိရမိတယ္။

ဒီအတုိင္း ၾကက္သြန္ အျဖဴအနီ ဆီသပ္ၿပီး ခ်က္စားရင္လည္းအရသာ႐ွိလွတယ္၊ သင္းျပန္႔ျပန္႔ ရနံ႔ထူးကလည္း ကၫႊတ္ဟင္းလ်ာစားမွ ခံစားရတာပါ၊ စားရင္လည္း သက္တက္တက္ အရသာေလးမုိ႔ မဆုိးပါဘူး၊ ေဟာ္တယ္ႀကီးေတြမွာ အေတာ္ကုိ ေစ်းႀကီးလွတဲ့ ဟင္းလ်ာတခုပါဘဲ၊ အသားၾကဳိက္တတ္ရင္ေတာ့ ၾကက္သားနဲ႔ အလြန္လုိက္ဖက္လွတယ္၊ အခုလည္း ..ညစာအတြက္ ..ကၫႊတ္ကုိ ခ်က္ဖုိ႔ ျပင္ရဘီေလ...ၿပီးမွ ဆက္ရန္ေပါ့......


Kothet NaingOo /သက္ႏုိင္ဦး(မုံရြာတကၠသုိလ္)