ကနခုိႀကီး ၊ သေဘၤာကနခုိ၊ ၊ၾကက္ဆူကနခုိ
ကနခုိႀကီး ၊ သေဘၤာကနခုိ၊ ၊ၾကက္ဆူကနခုိ
Jatropha gossypifolia L.,
Family Euphorbiaceae
Common names: bellyache bush, black physicnut or cotton-leaf physicnut,
အညာကလူဆုိရင္ ဒီအပင္ကုိသိတယ္၊ အရမ္းကုိေပါတဲ့အပင္တပင္ပါ၊ ဘယ္ေနရာသြားသြား ေတြ႕ရတယ္၊ ေအာက္ျပည္ကုိ PhD external အေန နဲ႔သြားရေတာ့ ဒီအပင္ေတြ မေတြ႕ရေတာ့ဖူး၊ ပူျပင္းေသြ႕ေျခာက္ေသာ ရာသီကုိ အေတာ္ ႏွစ္သက္တယ္၊ ႐ွင္းမရတဲ့ ေပါင္းပင္ထဲမွာပါတယ္၊ အသက္လည္းျပင္းလွတယ္။ သဲဆန္ေသာေျမ ေက်ာက္စရစ္ကုန္းေျမ ၊ ေျမဆီျသဇာ မ႐ွိေသာ ေတာ ေျခာက္ ေတာက္ေျခာက္ က်ပ္တီးေျမ မ်ားမွာ ဒီအပင္ေတြ ေတာထေအာင္ေပါက္ၾကတယ္၊ တခါတရံ အပင္ေပါင္း ရာခ်ီၿပီး ေတာ အုပ္ငယ္ အလားျဖစ္ေနပါတယ္၊
အပင္ အရြယ္က လူတရပ္သာသာ ျဖစ္ေသာ္လည္း အခ်ဳိ့ေသာ ေတာအုပ္ေတြမွာ ၃ မီတာ နီးပါးျမင့္ၿပီး small trees သဖြယ္ျဖစ္လုိ႔ေနပါတယ္။ အညာအရပ္ နဲ႔ ကနခုိႀကီးပင္က ခြဲလုိ႔ပင္မရပါ၊ မုံရြာ မႏၱေလး စစ္ကုိင္း လမ္းမႀကီးဝဲယာ ဒီအပင္မ်ားမင္းမူေလ့႐ွိၾကတယ္၊ သူ႔ကုိ "ကနခုိႀကီး"လုိ႔လည္း ေခၚၾကတယ္ ၊ ဒီအပင္က ကုိယ္တုိ႔ဆီသာ အ႐ုိင္းပင္ ျခဳံပင္ျဖစ္ေနေသာ္လည္း အျခားႏုိင္ငံံမ်ားမွာ decorated plants အလွစုိက္အပင္တပင္အလားစုိက္ထားတာျမင္ရေတာ့ အံျသမိျပန္တယ္။ နီေစြးေစြး ေတာက္ပေသာ အရြက္မ်ားက အပင္ အလွကုိ ပုိေစပါတယ္၊ အလွတရားဆုိတာ ခံစားသူနဲ႔ ဆုိင္လိမ့္မည္ဟု ထင္မိပါတယ္...
. အပင္သ႐ုပ္
အပင္အမည္ Jatropha ဆုိတာ ဂရိဘာသာစကားစုကေန ဆင္းသက္လာတာပါ၊ အဓိပၸာယ္ က physician and nutrition ျဖစ္တယ္၊ အေစ့မ်ားက လူမ်ားအေပၚ အဆိပ္အေတာက္ျဖစ္ေစပါတယ္၊ ပင္ေျပာ့ခ်ဳံပင္ႀကီးမ်ဳိးပါ၊ အပင္ကုိခုတ္လ်င္ ဒါဏ္ရာေနရာကေန ေရလုိအရည္မ်ားထြက္က်လာပါတယ္၊ ပင္စည္နဲ႔အရြက္ႏုေတြက နီညိဳေရာင္သန္းၾကတယ္၊ ထူးတာကေတာ့ တပင္လုံး ေစးကပ္ကပ္ ဂလင္းအေမႊးေတြ႐ွိေနတာပါ၊ သာမာန္ျမက္ေစ့နဲ႔ကုိျမင္ပါတယ္၊ အရြက္က လက္ဝါးပုံျဖစ္ၿပီးအဝုိက္ ၃ဝုိက္ပါ ႏုစဥ္အခါ နီညိဳေရာင္ျဖစ္ေသာ္လည္းႀကီးလာလ်ွင္ အစိမ္းေရာင္ပါ၊
ရြက္စြယ္ေလးေတြက ဂလင္းအေမႊးေလးေတြျဖစ္ေနတာက ဒီအပင္ရဲ႕ ထူးျခားခ်က္ပါ၊ ပန္းခုိင္က ထိပ္ထြက္ dichasial cyme ပါ၊ ထိပ္မွာ အမပြင့္႐ွိေနၿပီးေဘးကေန အဖုိပြင့္မ်ားကရံလုိ႔ေနပါတယ္၊ ပန္းပြင့္ေတြကအနီေရာင္ပါ၊ ပြင့္ဖတ္ ပြင့္ခ်ပ္ ၅ခုစီပါၾကတယ္၊ အဖုိပြင့္မွာ တစုစည္း ဝတ္ဆံတန္ပါၿပီး tetrathecous anthers မ်ားထိပ္မွာ႐ွိေနပါတယ္၊ အမပြင့္မွာ ဝတ္ဆံဖုိမပါဘဲ tricarpellary ovary ပါပါတယ္၊ အသီးကေတာ့ ပုံမွာအတုိင္း အက္ကြဲသီး capsules ပါ၊ အေစ့ေတြမွာ ေစ့တြင္းစာပါၿပီး သူ႔မွာ caruncle ပါေနပါတယ္၊
ပန္းပြင့္ခ်ိန္က အခုလ August ကေန November အထိပါ၊ ဒီအပင္က ေပါက္ပြားႏႈံးအလြန္ျမန္ၿပီး အၾကမ္းခံလွတယ္ ဘယ္ေလာက္ၾကမ္းတမ္းေသာေနရာမဆုိေပါက္ႏုိင္တယ္ အသက္လည္းျပင္းလွတယ္ ေရနဲခံတယ္၊ အညာမွာ စိမ္းစိမ္းစုိစုိ႐ွိေနတာ သူ႕ေၾကာင့္ပါ၊ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ကုိအလွဆင္သူေပါ့၊
ေဆးဖက္ဝင္ေသာ သေဘၤာကနခုိ
ဒီအပင္ေဆးဖက္လည္းဝင္တယ္ အ႐ွင္နာဂသိန္ေဆးက်မ္းမွာဆုိ "အပင္အေခါက္ျပဳတ္ေရ ဥတုေသြးကုိမွန္ေစ၏ အရြက္ကုိ ဆံပင္ကြၽတ္ျခင္း အနာမီးလ်ွံ ယားယံျခင္းလိမ္းေပးရ၏၊ အေစ့သည္အန္ေစတတ္၏၊ စားလ်ွင္မူးေစတတ္၏၊သတၳဳရည္ကုိ႐ွဴပါက ေျခဆတ္ၿပီး ေခါင္းကုိက္ေပ်ာက္၏၊ အရြက္အပြင့္ ဝမ္းသကိ၏၊ အရြက္အရည္ကုိလိမ္းပါက အနာမ်ားေပ်ာက္၏၊ ဆီးဝမ္းတုိ႔ကုိႏုိင္၏ အဆိပ္ကုိႏုိင္၏ ကုိယ္ေရာင္နာ သလိပ္နာကုိႏုိင္၏၊ သလိပ္သည္းေျခကုိႏုိင္၏ ဒဏ္ထိ၍ရင္၌ေသြးျပည့္ေသာအနာ စျမင္းေဒါသနာ ပုိးေၾကာင့္ျဖစ္ေသာအနာ သုတ္ေသြးခန္းေျခာက္ေသာအနာ ေလခ်ဳပ္အနာ အပင္းအဖုအနာတုိ႔ေပ်ာက္ေစ၏" လုိ႔ေရးသားထားတယ္၊
အပင္၏ အစိတ္အပုိင္းမ်ား
(leaves, stems, roots, seeds, and latex) နဲ႔ (infusion, decoction, and maceration, among others) ေတြကုိ ေဆးဝါးအေနျဖင့္အသုံးျပဳၾကတယ္။
သူ႔မွာ antihypertensive, anti-inflammatory, antiophidian, analgesic, antipyretic, antimicrobial, healing, antianemic, antidiabetic, and antihemorrhagic activities စေသာ ဂုဏ္သတၱိေတြပုိင္ဆုိင္ၾကတယ္။ ဒါ့အျပင္ ဘုိင္အုိဒီဇယ္ထုတ္ယူျခင္း
biodiesel production,
ပုိးသတ္ေဆးဝါး pesticide, အင္းဆက္ေဆး insecticide, သံခ်ေဆးvermifuge, အလွဆင္ျခင္း ornamentation, ဘာသာေရးဆုိင္ရာ ႐ုိးရာဓေလ့ မ်ား religious rituals မွာလည္းသုံးၾကတယ္။
အညာေဒသမွာေပါက္တဲ့အပင္တုိင္းကုိ အညာသူ အညာသားသာမက ေဆးဆရာေတြကလည္းရင္းႏွီးၾကတယ္၊ အဓိကရည္ရြယ္တာက အပင္နဲ႔႐ုကၡအမည္မွန္ကန္စြာတြဲသိေစျခင္တာပါ၊ ႏြယ္ျမက္သစ္ပင္ေဆးဖက္ဝင္ဆုိတဲ့စကားလုိ တန္ဖုိး႐ွိေသာ အညာက ေတာကနခုိ အပင္ေလးပါ၊