သံမနိုင္ေက်ာက္မနိုင္
သံမနိုင္ေက်ာက္မနိုင္
Alysicarpus vaginalis (L.) DC.,
Hedysarum vaginale L.,
Family : Fabaceae
Local Name: Than-manaing-kyauk-manain
လူတိုင္းသိေသာအပင္ေလးမို့ အထူးတေလေျပာဖို့မလိုပါ၊ ဒါေပမဲ့ "သံမနိုင္ေက်ာက္မနိုင္"ဘယ္အပင္လဲလို့ေမးရင္ တပည့္ေက်ာ္မ်ား မဟုတ္တဲ့ အပင္ေတြႏွုတ္ျပၾကေတာ့တာပါဘဲ၊ အရပ္ထဲကလူမွားတာက ျပသနာမရွိေပမဲ့ ႐ုကၡေဗဒက ဆရာဆရာမ ေက်ာင္းသား သူ ေတြမွားရင္ျပသနာတက္နိုင္တယ္၊ တခါတေလ မဟုတ္တဲ့ ေက်ာက္ကြဲပင္ (Evoluvulus alsinoides -Family:Convolvulaceae) ေတြႏွုတ္ျပၾကတယ္၊ သံတူေၾကာင္းကြဲ ပါတယ္ ၂ပင္က လုံးဝမတူပါဘူး သူက ကဇြန္းမ်ိဳးႏြယ္ကပါ၊ Alysicarpus အႏြယ္ဝင္ အျခား species မ်ားလည္းရွိပါေသးတယ္။
သံမနိုင္ေက်ာက္မနိုင္အပင္က ေနရာတိုင္း ေပါက္ပါတယ္၊ ေတာင္ေပၚေျမျပန္႔ မေရြးပါဘူး၊ လူေတြမသိၾကလို့သာပါ၊ လမ္းနေဘး ျမက္ခင္းေတြထဲေပါက္သလို တခါတေလ လယ္ကြင္းအစပ္ ေရေျမာင္း နေဘး မွာလည္း ေတြ႕ရတတ္ပါတယ္၊ အမ်ားစုက ဆီးေက်ာက္တည္ေသာ ေရာဂါနဲ႔ ဒီအပင္တြဲၿပီးသိၾကပါတယ္၊ ဆီးေက်ာက္မ်ား ခက္မွတ္လို့ သံမနိုင္ ေက်ာက္မနိုင္ကို သုံး ခြက္တခြက္ တင္ႀကိဳ ေသာက္ ပါ ဆိုတာကို ငယ္ငယ္ ကတည္း က အေမေျပာလို့ ၾကားဖူး ခဲ့တာပါ၊ ဒါေပမည့္ အပင္နဲ႔ အမည္ တြဲသိတာ နဲပါတယ္။
အပင္ကသာ သံမနိုင္ေက်ာက္မနိုင္ ေျပာေတာ့ အႀကီးႀကီးလားမွတ္တယ္ ၁ေပေတာင္မရွိတဲ့အပင္ေလးပါ၊ ၿပီးေတာ့ ပဲမ်ိဳးရင္းထဲက ပဲပင္ျဖစ္လို့ေနျပန္တယ္ အပင္သ႐ုပ္က တႏွစ္ခံပင္ေျပာ့ေလး ပါ၊ပင္စည္ေတြက ေျမျပင္ကေန စုျဖာထြက္ပါတယ္၊ အရြက္ေတြက ပဲမ်ိဳးရင္းျဖစ္ေသာ္လည္း ရြက္ေပါင္း ပုံစံမဟုတ္ ရြက္ထီးျဖစ္ပါ တယ္၊ ဒါကို တခ်ိဳ့က ခတ္လြယ္လြယ္ simple leaf ေခၚၾကေပမည့္ ရြက္ထီးစစ္စစ္ မဟုတ္ပါဘူး၊ ရြက္ေပါင္းအမ်ိဳးအစားသာျဖစ္ၿပီး unifoliolate compound လို့လည္းေခၚပါတယ္၊ uni ဆိုတာ one တခု ျဖစ္ၿပီး foliate ဆိုတာ leaves အရြက္လို့ အဓိပၸါယ္ ရတယ္ ။ ဒီေတာ့ unifoliate ဆိုတာ အရြက္တရြက္သာျဖစ္ေသာ compound =ရြက္ေပါင္း ျဖစ္ပါတယ္၊
ရြက္စြယ္ပါၿပီး ေကာက္ရိုးေျခာက္ အေရာင္ျဖစ္ပါတယ္၊ ၁ စင္တီမီတာေလာက္ရွည္တာမို့ အရြက္အရင္းမွာ ထင္ထင္ရွားရွား ကပ္ေနတာ ေတြ႕ရမွာပါ၊ အရြက္ ကထူးျခားလွၿပီး oblong elliptic or linear oblong ပုံစံပါ၊ ရြက္လယ္ေၾကာက အစိမ္းေျဖာ့ေျဖာ့ေလးမို့ အရြက္ေလးက အစိမ္း နဲ႔ အျဖဴ အေရာင္ ၂ေရာင္စပ္ၾကားပုံစံျဖစ္ေနတာပါ၊ အရြက္ အေပၚဖက္ထက္ ေအာက္ဖက္မွာ အေမႊး ေလးေတြပိုမ်ားတယ္ ရြက္နားက ciliate အေမႊးႏုေလးမ်ားစီလို့ေနပါ တယ္၊ ထိပ္ျဖားက obtuse or mucronate (ထိပ္ဖ်ားမွာ အတက္အခၽြန္အေသးေလး)ပါလို့ေနတယ္၊
ပန္းခိုင္က ထိပ္ထြက္ ဝါ ၾကားထြက္ ေရစင္းပန္းခိုင္ပါ၊ ပန္းေရာင္ ပန္းပြင့္ ၁၀ ပြင့္ခန္႔ပါပါတယ္၊ ပန္းပြင့္မွာ ပြင့္ခ်ပ္ ၅ ခုပါၿပီး အနဲငယ္အျပင္ထြက္ေနပါတယ္၊ စတန္းဒတ္ standard ပုံစံဟာ အနဲငယ္ ဝိုင္းေသာပုံစံပါ အတြင္းဖက္ မွာေတာ့ wings and keels တို့ကို ေတြ႕ရမွာပါ၊ ျဖဳတ္ထားရင္ လိပ္ျပာပုံစံမို့ corolla ကို papilionaceous type ေခၚၾကတယ္၊ ဝတ္ဆံဖို ၁၀ ခုပါၿပီး ၂ စုစည္းပါ၊ အသီးကေတာ့ မိုနီလီပုံစံ moniliform ပုံစံပါ၊ ေသးသြယ္ကာ အဆစ္ ၃ ခုကေန ၈ ခုအထိ ရွိေနတတ္ ပါတယ္၊ ခ်ိတ္ပုံစံ အေမႊးမ်ား ဖုံးအုပ္ ေနတတ္ၿပီး ေဖာင္းလို့ေနပါတယ္၊
သံမနိုင္ေက်ာက္မနိုင္အပင္က တိုင္းရင္းေဆးမွာ မသိသူမရွိပါဘူး ေဆးဖက္လည္းအရမ္းဝင္ပါတယ္ ။
သံမနိုင္ေက်ာက္မနိုင္ အပင္တစ္ပင္လုံး အျမစ္ပါမက်န္ (ပဥၥငါးပါး)တို့ကို အရည္ညႇစ္ၿပီး က်ိဳခ်က္၍လည္း ေကာင္း၊ အ ေျခာက္ကို လက္ဖက္ရည္ ကဲ့သို့ ျပဳလုပ္၍ လည္းေကာင္း ေသာက္လၽွင္ ဆီးခ်ဳပ္၊ ဆီးပူ ၊ ေက်ာက္တည္ ေရာဂါမ်ား ေပ်ာက္ကင္း ေစပါတယ္လို့ တိုင္းရင္းေဆးက်မ္းမ်ားမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္၊ ဒါေပမည့္ အစြမ္းထက္လွေသာ ေဆးတိုင္းမွာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးက အနည္းနဲ႔အမ်ားရွိတာမို့ နားလည္တတ္ကၽြမ္းေသာ တိုင္းရင္းေဆးသမားေတာ္ရဲ့ ညႊန္ၾကားခ်က္နဲ႔သာေသာက္သုံးသင့္လွပါတယ္။
တဦးနဲ႔တဦး ကိုယ္ခံစြမ္းအားမတူၾကဖူးေလ၊ Fame ကေန ထုတ္တဲ့ နာမည္ေက်ာ္ ယူရိုခရက္urocrush ေခၚတဲ့ "ဆီးေက်ာက္ေပ်ာ္ေဆး"မွာဆို သူက အဓိကေဆးရင္း အေနနဲ႔ပါရတာပါ၊
သူရဲ့ တိုင္းရင္းေဆးဝင္ပုံ အခ်ိဳ့ကို ေရးရ ရင္ တပင္လုံးဟာ ယဥ္းေယာင္ျခင္းကို တားနိုင္တယ္၊ stomach ache အစာအိမ္နာျခင္းကိုသက္သာေစတယ္ ၊ antidote to snake biteေႁမြဆိပ္ေျပေစျခင္း၊ skin diseases အေရျပား ေရာဂါမ်ား ကို ကုသနိုင္ျခင္း၊ diuretic ဆီးရႊင္ေဆးျဖစ္ျခင္း တို့မွာ ထင္ရွား လွပါတယ္ အရြက္ကိုေတာ့ fever အဖ်ားေရာဂါ နဲ႔ jaundice အသဲေရာင္ အသားဝါ ေရာဂါ ေတြ ကုသရာမွာ အသုံးျပဳၾကတယ္လို့ ေဆးက်မ္း ေတြကဆိုထားပါတယ္၊
ဒီ post ေလးေရးဖို့ အပင္ကို ခက္ခက္ခဲခဲမရွာရပါဖူး အိမ္ေရွ႕ ထြက္တာနဲ႔ ျမက္ခင္းထဲမွာ အပင္ကို ေတြ႕လိုက္ရတယ္ ၊မိတ္ေဆြတို့လည္း မသိလို့သာပါ ၊ တခါတေလ ကိုယ့္ေျခေထာက္ ေအာက္ ေရာက္ျခင္ ေရာက္ေနလိမ့္မယ္ ၊ ဒါဆို တိုင္းရင္း ေဆးပင္ တပင္ကို အလြယ္ ေကာက္ယူ နိုင္ဘီေပါ့..
ဒီအပင္ကို ဓာတုေဗဒေရွ႕ကေကာက္လို့ရခဲ့တယ္။
ႏြယ္ျမက္သစ္ပင္ေဆးဖက္ဝင္ပါတယ္
credit - သက္နိုင္ဦး(မုံရြာတကၠသိုလ္)