အေရျပား ေလးဖက္နာရဲ႕ ေရွးဦးလကၡဏာမ်ား
** အေရျပား ေလးဖက္နာရဲ႕ ေရွးဦးလကၡဏာမ်ား **
အေရျပား ေလးဖက္နာ ဆိုတာ ခႏၶာကိုယ္မွာ ေရာင္ရမ္းျခင္းေတြ ျဖစ္ေပၚေစၿပီးေတာ့ လကၡဏာမ်ိဳးစံုျဖစ္ေစတဲ့ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ျပန္တိုက္တဲ့ေရာဂါတစ္မ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ အေရျပား ေလးဖက္နာရဲ႕ သက္ေရာက္မႈက တစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ေယာက္ မတူၾကပါဘူး။ လကၡဏာ အနည္းငယ္သာ ခံစားရတဲ့သူေတြရွိသလိုပဲ ပိုၿပီးေတာ့ ျပင္းထန္တဲ့လကၡဏာေတြကို ခံစားၾကရတဲ့သူေတြလည္း ရွိပါတယ္။
ေရာဂါလကၡဏာေတြက အရြယ္ေရာက္ခါစ ဆယ္ေက်ာ္သက္ အခ်ိန္ကေနၿပီးေတာ့ အသက္ ၃၀ အရြယ္အခ်ိန္မွာ စၿပီး ျပေလ့ရွိပါတယ္။ လကၡဏာေတြက ၿငိမ္သြားလိုက္ ျပန္ထလိုက္ ျဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စဦးလကၡဏာေတြကို သတိမျပဳမိဘဲ လြတ္သြားတတ္ပါတယ္။
စဦးလကၡဏာေတြက အျခားေရာဂါလကၡဏာေတြနဲ႔ ဆင္တူေနတဲ့အတြက္ ဒါေတြျဖစ္တိုင္းလည္း lupus လို႔ ေျပာလို႔မရပါဘူး။ စဦးလကၡဏာေတြကေတာ့ -
ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္ျခင္း
ကိုယ္ပူျခင္း
ဆံပင္ကၽြတ္ျခင္း
အစက္အေျပာက္မ်ား ထြက္ျခင္း
အဆုတ္ျပႆနာမ်ား
ေက်ာက္ကပ္ျပႆနာမ်ား
အဆစ္မ်ား ေရာင္ရမ္းျခင္း
အစာအိမ္ႏွင့္ အူလမ္းေၾကာင္းျပႆနာမ်ား
သိုင္း႐ြိဳက္ျပႆနာမ်ား
ပါးစပ္ႏွင့္ မ်က္လံုးမ်ား ေျခာက္ေသြ႕ျခင္း စတာေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။
1. ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္ျခင္း
Lupus ေရာဂါရွိသူေတြရဲ႕ 90% ေလာက္က ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္မႈေတြကို ခံစားၾကရပါတယ္။ ေန႔လည္ဘက္ တစ္ေရးအိပ္လိုက္ျခင္းက အခ်ိဳ႕မွာ သက္သာရာ ရရွိေစေပမယ့္လည္း အိပ္တာ မ်ားသြားရင္လည္း ညဘက္ အိပ္မေပ်ာ္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒီေတာ့ ဒီလိုမ်ိဳး ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္ေနတာက ေန႔စဥ္ဘဝအတြက္ အေႏွာင့္အယွက္ ျဖစ္လာၿပီဆိုရင္ေတာ့ ဆရာဝန္ျပသၿပီး ကုသမႈခံယူပါ။
2. အေၾကာင္းအရင္းမရွိ ကိုယ္ပူျခင္း
Lupus ရဲ႕ စဦးလကၡဏာတစ္ခုကေတာ့ ဘာအေၾကာင္းမွမရွိဘဲ ကိုယ္နည္းနည္းေႏြးေႏြးေနျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ကိုယ္အပူခ်ိန္က 98.5°F နဲ႔ 101°F ၾကားမွာပဲ ရွိတဲ့အတြက္ ဆရာဝန္ျပဖို႔လည္း မလိုဘူးလို႔ ထင္တတ္ပါတယ္။ Lupus ေရာဂါခံစားေနရသူေတြက ဒီလိုကိုယ္ပူတာ ေပၚလိုက္ေပ်ာက္လိုက္နဲ႔ ၾကံဳရတတ္ပါတယ္။ ဒါက ေရာင္ရမ္းျခင္း၊ ေရာဂါပိုးဝင္ျခင္းနဲ႔ ငုန္႔ေနတဲ့ေရာဂါထျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ။္ ဒါေၾကာင့္ ခဏခဏ ကိုယ္ပူပူေနတယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဆရာဝန္ျပၾကည့္ပါ။
3. ဆံပင္ကၽြတ္ျခင္း
ဆံပင္ပါးလာျခင္းက Lupus ရဲ႕ ပထမဆံုးလကၡဏာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အေရျပားနဲ႔ ဦးေရျပားေတြ ေရာင္ရမ္းျခင္းေၾကာင့္ အေမြးေတြ ကၽြတ္ရတာပါ။ တခ်ိဳ႕လူေတြမွာ ပံုမက်ပန္းမက်ဆံပင္ေတြ ကၽြတ္တတ္ၿပီး ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ဆံပင္ပါးလာပါတယ္။ တခ်ိဳ႕လူေတြက်ေတာ့လည္း မုတ္ဆိတ္ေမြး၊ မ်က္ခံုးေမြး၊ မ်က္ေတာင္ေမြးနဲ႔ အျခားခႏၶာကိုယ္အေမြးေတြ ပါးသြားတတ္ပါတယ္။ Lupus ေၾကာင့္ ဆံပင္ေတြ ကၽြတ္ဆတ္ၿပီး ကၽြတ္လြယ္ေစပါတယ္။ Lupus ကို ကုသမႈခံယူလိုက္ရင္ ဆံပင္ေတြ ျပန္ေပါက္လာႏိုင္ေပမယ့္လည္း ဦးေရျပားေပၚမွာ အနာျဖစ္တယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ဆံပင္ကၽြတ္တာက ရာသက္ပန္ ျဖစ္သြားႏိုင္ပါတယ္။
4. အေရျပားေပၚတြင္ အစက္အေျပာက္မ်ားျဖစ္ျခင္း
Lupus ရဲ႕ အျမင္သာဆံုး လကၡဏာေတြထဲက တစ္ခုကေတာ့ ႏွာေခါင္း႐ိုးနဲ႔ ပါးျပင္ေတြေပၚမွာ လိပ္ျပာပံုအကြက္ျဖစ္ျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Lupus လူနာ 50% ေလာက္မွာ ဒီအကြက္ ထြက္တတ္ပါတယ္။ ဒါက ႐ုတ္တရက္ (သို႔) ေနေရာင္နဲ႔ ထိေတြ႕တဲ့အခါမွာ ထြက္လာေလ့ရွိၿပီး တစ္ခါတေလမွာေတာ့ ေရာဂါမထခင္ ေပၚလာတတ္ပါတယ္။
Lupus ေၾကာင့္ ခႏၶာကုိယ္ရဲ႕ အျခားေနရာေတြမွာလည္း မယားတဲ့အကြက္ေတြ ထြက္တတ္ပါတယ္။ အင္ျပင္ေတြလည္း ထြက္တတ္ေပမယ့္ ရွားပါတယ္။ lupus လူနာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ေနေရာင္နဲ႔ မီးအလင္းေရာင္ေတြကို သိပ္မခံႏိုင္ၾကပါဘူး။။ တခ်ိဳ႕ဆိုရင္ လက္ေခ်ာင္း၊ ေျခေခ်ာင္းေတြ အေရာင္ေျပာင္းသြားတာမ်ိဳးလည္း ရွိပါတယ္။
5. အဆုတ္ျပႆနာမ်ား
ေနာက္ထပ္လကၡဏာတစ္ခုက အဆုတ္စနစ္ ေရာင္ရမ္းျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ အဆုတ္ေရာင္တာက အဆုတ္ေသြးေၾကာေတြအထိ ပ်ံ႕ႏွံ႔ၿပီး ရင္ဝမ္းျခား ကန္႔လန္႔ကာၾကြက္သားကိုေတာင္မွ ျပန္႔သြားၿပီး အသက္႐ွဴသြင္းတဲ့အခါမွာ ရင္ဘတ္ေအာင့္ျခင္းကို ခံစားရေစပါတယ္။
အခ်ိန္ၾကာလာတဲ့အခါမွာ အသက္႐ွဴျပသနာေတြေၾကာင့္ အဆုတ္အရြယ္အစား က်ံဳ႕သြားေစပါတယ္။ ဆက္တိုက္ ရင္ဘတ္ေအာင့္ျခင္းနဲ႔ အသက္႐ွဴျမန္ျခင္းေတြက ဒီအေျခအေနကို ညႊန္ျပေနပါတယ္။
6. ေက်ာက္ကပ္ေရာင္ျခင္း
ေက်ာက္ကပ္ေရာင္တဲ့အခါမွာ ေသြးထဲက အဆိပ္ေတြနဲ႔ စြန္႔ပစ္ပစၥည္းေတြကို စစ္ထုတ္ဖို႔ ခက္ခဲသြားေစပါတယ္။ အေမရိကန္ lupus အဖြဲ႕ရဲ႕ အဆိုအရ lupus စျဖစ္ၿပီး ၅ ႏွစ္အတြင္းမွာ ေက်ာက္ကပ္ေရာင္ေလ့ ရွိတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြကေတာ့ -
ေျခေထာက္မ်ား၊ ေျခဖမိုးမ်ား ေရာင္ျခင္း
ေသြးတိုးျခင္း
ဆီးထဲတြင္ ေသြးပါျခင္း
ဆီးေရာင္ရင့္ျခင္း
ညဘက္မွာ ဆီး မၾကာခဏပိုသြားရျခင္း
ခႏၶာကိုယ္ေဘးဘက္ ေအာင့္ျခင္း
စဦးလကၡဏာေတြကို သတိမမူမိဘဲ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေက်ာက္ကပ္ေရာင္တာကို မကုဘူးဆိုရင္ ေနာက္ဆံုးအဆင့္ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါအထိ ျဖစ္သြားႏိုင္တဲ့အတြက္ ေရာဂါသိၿပီဆိုရင္ ေက်ာက္ကပ္ကို အျမဲစစ္ေဆးမႈခံယူဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။
7. အဆစ္အျမစ္မ်ား ေရာင္ရမ္းျခင္း၊ ကိုက္ခဲျခင္း
ေရာင္ရမ္းျခင္းေၾကာင့္ အထူးသျဖင့္ မနက္ပိုင္းေတြမွာ အဆစ္ေတြ ကိုက္ျခင္း၊ ေတာင့္တင္းျခင္း၊ ေရာင္ျခင္းေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလကၡဏာေတြက အစပိုင္းမွာ သိပ္မျပင္းထန္ေပမယ့္လည္း တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ပိုပိုဆိုးလာတတ္ၿပီး တျခားလကၡဏာေတြလိုပဲ သူကလည္း ျဖစ္လိုက္ ေပ်ာက္လိုက္ပါပဲ။ေဆးဆိုင္က ဝယ္တဲ့ေဆးေတြနဲ႔ အဆစ္အျမစ္ ကိုက္ခဲတာ မေပ်ာက္ဘူးဆိုရင္ ေဆးခန္းျပသပါ။
8.အစာအိမ္ႏွင့္ အူလမ္းေၾကာင္းျပႆနာမ်ား
Lupus လူနာအခ်ိဳ႕မွာ ရင္ပူျခင္း၊ အက္ဆစ္ ျပန္ကန္တက္ျခင္းနဲ႔ အျခားအစာအိမ္နဲ႔ အူလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာျပႆနာေတြကို ရံဖန္ရံခါ ၾကံဳေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။ အေပ်ာ့စားလကၡဏာေတြကိုေတာ့ ေဆးဆိုင္က အလြယ္တကူရတဲ့ အစာေၾကေဆးေတြနဲ႔ ကုလို႔ရေပမယ့္လည္း မၾကာခဏ ျဖစ္ေနတယ္္ ဆိုရင္ေတာ့ အစာစားတဲ့ပမာဏကို ျပန္လည္သံုးသပ္ၿပီး ကဖင္းပါတဲ့ အခ်ိဳရည္ေတြကို ေရွာင္ပါ။ အစာစားၿပီးၿပီးခ်င္း မလွဲပါနဲ႔။ ဒါနဲ႔မွ မသက္သာရင္ ဆရာဝန္ သြားျပပါ။
9. သိုင္း႐ြိဳက္ျပႆနာမ်ား
Lupus လူနာေတြမွာ သိုင္း႐ြိဳက္ျပႆနာ အျဖစ္မ်ားပါတယ္။ သိုင္း႐ြိဳက္က ကၽြႏု္ပ္တို႔ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ဇီဝကမၼျဖစ္စဥ္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ရာမွာ ကူညီေပးၿပီးေတာ့ သူ မေကာင္းဘူးဆိုရင္ ဦးေႏွာက္၊ ႏွလံုး၊ ေက်ာက္ကပ္နဲ႔ အသည္းစတဲ့ အေရးႀကီးတဲ့ ကိုယ္အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြကို ထိခိုက္ႏိုင္ပါတယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ တက္ျခင္း၊ က်ျခင္း စတဲ့ လကၡဏာေတြနဲ႔ အေရျပားႏွင့္ ဆံပင္မ်ား ေျခာက္ေသြ႕ျခင္း၊ စိတ္ခံစားခ်က္ ပံုမမွန္ျခင္း စတာေတြကို ခံစားရေစပါတယ္။
10. ပါးစပ္ႏွင့္ မ်က္လံုးမ်ား ေျခာက္ေသြ႕ျခင္း
Lupus လူနာအခ်ိဳ႕မွာ Sjogren’s disease လို႔ေခၚတဲ့ ကိုယ္ကိုယ္ကို မွားၿပီး ျပန္တိုက္တဲ့ေရာဂါတစ္မ်ိဳး ထပ္ျဖစ္တဲ့အတြက္ ပါးစပ္နဲ႔ မ်က္လံုးေတြ ေျခာက္ေသြ႕ျခင္းကို ခံစားရေစပါတယ။္ တံေတြးနဲ႔ မ်က္ရည္ထြက္ေစတဲ့ ဂလင္းေတြကို ေကာင္းေကာင္း အလုပ္မလုပ္ေစတဲ့အတြက္ ျဖစ္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕အမ်ိဳးသမီးေတြမွာဆိုရင္ အေရျပားနဲ႔ မိန္းမကိုယ္ ေျခာက္ေသြ႕ျခင္းေတြကိုေတာင္ ေတြ႕ၾကံဳရေစပါတယ္။
အျခားလကၡဏာမ်ား
ပါးစပ္အနာေပါက္ျခင္း၊ အႀကိတ္မ်ား ႀကီးျခင္း၊ ႂကြက္သားမ်ား နာက်င္ကိုက္ခဲျခင္း၊ အ႐ိုးပြျခင္း၊ စိတ္က်ျခင္း စတဲ့ လကၡဏာေတြကိုလည္း ျဖစ္ေစပါတယ္။ ရွားပါးတဲ့လကၡဏာေတြကေတာ့ ေသြးအားနည္းျခင္း၊ မူးေဝျခင္း၊ တက္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။
Dr. Mya Myo Myo Swe
==========